TEST HBA® (Sperm Hyaluronan Binding Assay) – test wiązania plemników z hialuronianem
Produkowana przez jajnik komórka jajowa umiejscowiona jest we wzgórku jajonośnym (cumulus oophorus). Otoczona jest kilkoma warstwami komórek ziarnistych tworzących wokół komórki tzw. wieniec promienisty (corona radiata), który styka się w wewnętrznej warstwie z osłonką przejrzystą komórki jajowej (ZP – zona pellucida). Aby doszło do zapłodnienia plemnik musi przedostać się przez wszystkie te warstwy otaczające oocyt.
Podczas procesu spermiogenezy spermatydy przekształcają się w ostateczną formę męskiej komórki rozrodczej – plemnik. Komórka wydłuża się, nadmiar cytoplazmy zostaje odrzucony, błona komórkowa ulega przebudowie, a na jej powierzchni uformowane zostają receptory m.in. dla białek występujących w osłonce przejrzystej komórki jajowej (ZP) oraz dla hialuronianu (HA). Tylko w pełni dojrzały plemnik prezentuje na swojej powierzchni owe receptor. Hialuronian natomiast w dużej ilości występuje w warstwie komórek ziarnistych otaczających oocyt. Receptor dla hialuronianu na powierzchni plemnika umożliwia rozpoznanie komórki jajowej, przejście przez poszczególne warstwy komórek ziarnistych i w konsekwencji jej zapłodnienie. Niedojrzałość cytoplazmatyczna i jądrowa plemnika może być powodem błędów zachodzących podczas zapłodnienia lub rozwoju zarodka oraz powodować nawet 5–ciokrotny wzrost współczynnika wstąpienia aberracji chromosomowych.
Plemnik dojrzały pięciokrotnie obniża współczynnik wystąpienia aneuploidii w porównaniu z formą niedojrzałą.
Niedojrzały plemnik charakteryzuje się również obecnością większej ilości cytoplazmy i obecnych w niej substancji, na skutek zaburzenia mechanizmu jej odrzucenia podczas spermiogenezy. Zwiększona ilość enzymów i innych związków, jak na przykład utlenione pochodne lipidów w cytoplazmie, w konsekwencji prowadzą do zwiększenia fragmentacji DNA i nieprawidłowości morfologicznych w budowie plemnika (obecność reszt cytoplazmy wokół wstawek). W związku z zaburzeniem procesu przebudowy błony komórkowej plemnika, niedojrzałe komórki nie zawierają na swojej powierzchni receptorów, dzięki którym mogłyby prawidłowo rozpoznać elementy komórki jajowej co w naturze uniemożliwia zapłodnienie.
Umiejętność wiązania plemnika z hialuronianem w warunkach naturalnych (in vivo) można wykorzystać do wyselekcjonowania plemników dojrzałych jądrowo i cytoplazmatycznie również w warunkach laboratoryjnych (in vitro).
Test oparty jest na zdolności wiązania się dojrzałych plemników do hialuronianu (HA), zlokalizowanego na szkiełku mikroskopowym w postaci zliofilizowanej mikrokropli. Zdolność wiązania się plemników do hialuronianu na szkiełku jest porównywalna do naturalnego wiązania się plemników z osłonką przejrzystą podczas naturalnego zapłodnienia. Hialuronian wiąże tylko ruchliwe plemniki, dzięki czemu staje się możliwe rozróżnienie plemników ruchliwych od nieruchliwych.
Na czym polega test HBA?
W naturze plemnik, który nie posiada na swojej powierzchni receptorów HA nie zapłodni komórki jajowej – natura znalazła sposób na właściwą selekcję. Wykorzystanie zdolności związania plemnika do płytki pokrytej hialuronianem w warunkach laboratoryjnych pozwala ustalić odsetek dojrzałych komórek w nasieniu mężczyzny, a w procedurze in vitro metodą ICSI, wybrać tylko plemniki, które prawidłowo zakończyły proces spermiogenezy.
Plemniki wiążące hialuronian charakteryzują się: lepszą morfologią, obniżonym współczynnikiem występowania aneuploidii oraz uszkodzeń DNA plemnika.
Zalecamy wykonanie testu wiązania plemników z hialuronianem (testu HBA) podczas standardowej analizy nasienia w celu określenia właściwego przebiegu leczenia niepłodności, a w szczególności przed przystąpieniem do leczenia metodami wspomaganego rozrodu.
Ponieważ wybór prawidłowego plemnika jest „krytycznym momentem” podczas procedury in vitro.
Przed przystąpieniem do badania pacjent powinien:
- Zachować optymalny czas abstynencji seksualnej: 3 – 5 dni.
- Pamiętać o poinformowaniu osoby, która wykonuje badanie, o wystąpieniu stanów zapalnych (szczególnie gdy leczeniu towarzyszy antybiotykoterapia), gorączkowych (temperatura ≥ 38°C) czy traumatyzujących (np. uraz mechaniczny) oraz o innych ważnych czynnikach mogących mieć wpływ na wynik badania (np. przewlekłe przyjmowanie leków, niekorzystne warunki przy wykonywanym zawodzie).
Nie zaleca się wykonania badania jeżeli pacjent w ciągu ostatniego miesiąca przyjmował antybiotyki lub miał gorączkę. W takim wypadku należy odczekać przynajmniej miesiąc przed przystąpieniem do badania.
Uwaga! Testu HBA nie wykonujemy u pacjentów z bardzo obniżonym parametrem ruchliwości plemników (ciężka asthenozoospermia) oraz z bardzo niską koncentracją plemników (ciężka oligozoospermia: < 1 mln/ml).
AUTORSTWO: Materiały źródłowe: schematy/zdjęcia/zdjęcia mikroskopowe własne: N.Cybulska/NG Sp. z o.o. all rights reserved.