Jakie znaczenie dla męskiej płodności mają uszkodzenia chromatyny (DNA) plemników?
W licznych badaniach przeprowadzonych w ciągu ostatnich 10 lat wykazano ścisłą zależność pomiędzy męską płodnością a stopniem uszkodzeń chromatyny plemnikowej czyli materiałem genetycznym plemnika. Określono także wartość progową, lub inaczej normę uszkodzeń chromatyny. Potwierdzono bowiem występowanie wysokiego ryzyka niepłodności w przypadkach gdy w nasieniu stwierdzono powyżej 30% plemników z uszkodzoną chromatyną.
W przypadku niewielkiego stopnia uszkodzeń chromatyny może dojść do zapłodnienia oocytu. Zarodek taki, mimo istnienia pewnych mechanizmów naprawczych, zamiera jednak na bardzo wczesnym stadium rozwoju.
Interesujące jest, że przypadki uszkodzeń chromatyny obserwuje się również w plemnikach o prawidłowej ruchliwości i budowie. W takich sytuacjach standardowe badanie nasienia (seminogram) nie jest w stanie wskazać przyczyny męskiej niepłodności! Badania pokazują, że co piąty mężczyzna, u którego wynik seminogramu jest prawidłowy, posiada uszkodzone DNA plemników.
Mimo tak poważnych konsekwencji uszkodzeń chromatyny dla płodności stwierdzono jednak, że stosowanie metody zapłodnienia ICSI (mikroiniekcji plemnika do cytoplazmy komórki jajowej) znacząco podwyższa szanse na prawidłową ciążę. Właśnie dlatego ICSI jest metodą z wyboru stosowaną w razie niepowodzenia farmakologicznego leczenia uszkodzeń chromatyny.
Jak rozpoznać uszkodzenia chromatyny plemników?
Spośród kilku dostępnych metod, w naszym ośrodku stosujemy tę najbardziej zaawansowaną – SCSA (Sperm Chromatin Structure Assay). Metoda ta wykorzystuje markery fluorescencyjne oraz nowoczesną technologię tzw. cytometrię przepływową. Pozwala to na zbadanie bardzo dużej liczby plemników - oceniamy zwykle każdorazowo od 10 tys. do 20 tys. plemników. Jest to wielokrotnie więcej niż w dowolnej metodzie mikroskopowej, gdzie oceniane próbki liczą kilkaset plemników. Wynik podawany jest w formie indeksu fragmentacji DNA plemnikowego (DFI = DNA Fragmentation Index), który jest po prostu odsetkiem plemników wykazujących uszkodzenia chromatyny. Np. DFI = 15% oznacza, że 15% plemników w nasieniu ma uszkodzoną chromatynę (DNA).
NORMY USZKODZEŃ DNA PLEMNIKÓW:
- nasienie prawidłowe: DFI < 15%
- obniżona płodność nasienia: DFI 15% – 30%
- wysokie ryzyko niepłodności: DFI > 30%
NORMY KONDENSACJI CHROMATYNY:
- nasienie prawidłowe: HDS < 15%
Analiza próbki nasienia przeprowadzana jest zgodnie z metodyką przyjętą we wszystkich laboratoriach na świecie, a wynik jest w pełni porównywalny z badaniami z innych laboratoriów. W trakcie realizacji badania sporządzany jest czytelny i precyzyjny raport, na podstawie którego lekarz prowadzący podejmuje wspólnie z pacjentem decyzje dotyczące dalszego ciągu leczenia.
W wielu przypadkach uszkodzenia chromatyny są odwracalne. Badania pokazują, że po około dwóch i pół miesiąca od momentu wyeliminowana czynnika wywołujące uszkodzenia oraz podjęciu leczenia odsetek plemników o nieprawidłowej strukturze chromatyny spada. Na zwiększenie ryzyka uszkodzeń chromatyny plemnikowej może mieć szereg czynników:
- niewłaściwy tryb życia: np. palenie tytoniu, noszenie ciasnej bielizny, zbyt częste korzystanie z sauny, siedzący tryb życia,
- czynniki środowiskowe: np. substancje toksyczne w naszym otoczeniu,
- stany zapalne, którym towarzyszy temperatura powyżej 38°C.