Kolposkopia  (od greckiego Kolpos - pochwa, Scopia - oglądanie) to badanie o prawie 100 letniej historii, nadal jednak mało spopularyzowane i niedoceniane. Polega na ocenie wzrokowej głównie powierzchni szyjki macicy, ale także ścian pochwy i sromu, w kilkukrotnym powiększeniu i optymalnym oświetleniu szczegółów. Poza oceną wizualną stałym elementem badania są próby barwnikowe z 3-5% kwasem octowym (pierwotnie używanym do usunięcia nadmiaru śluzu) oraz płynem Lugola (wodny roztwór Jodu w jodku potasu).

Jest niebolesne, nieinwazyjne i bezpieczne nawet dla kobiet w ciąży. Polega na oglądaniu w powiększeniu od 4 – 20x nabłonków:

• płaskiego – sromu, pochwy, obwodowej części szyjki macicy;
• gruczołowatego – kanału szyjki macicy oraz granicy międzynabłonkowej, w obrębie której może dojść do infekcji wirusem HPV, a po latach do zmian nowotworowych.

CEL KOLPOSKOPII

Głównym celem kolposkopii jest badanie tzw. strefy przekształceń (transformacji), czyli granicy nabłonka płaskiego pokrywającego ściany i sklepienia pochwy z nabłonkiem gruczołowym z kanału szyjki macicy. W tej strefie ma początek zdecydowana większość zmian chorobowych szyjki macicy, zwłaszcza tych o najgroźniejszym przebiegu. Granica międzynabłonkowa może mieć różną lokalizację i podlega nieustannym, ale bardzo powolnym zmianom w trakcie kolejnych lat życia kobiety. Ogromną zaletą kolposkopii jest możliwość szybkiego i praktycznie nieinwazyjnego rozpoznania wczesnych etapów zakażenia wirusami HPV. Zakażenie szyjki macicy onkogennymi typami HPV ma charakter bezobjawowy, zainfekowany nabłonek ulega przejściowemu zabarwieniu w trakcie prób barwinkowych zupełnie odmiennie do nabłonków fizjologicznych. Zaobserwowanie wtórnego zmniejszenia przejrzystości (zbielenia) po kontakcie z roztworem kwasu octowego, a następnie brak zabarwienia tego obszaru na brunatny kolor przez płyn Lugola jest kryterium rozpoznawczym  zakażenia i replikacji wirusów Papilloma w komórkach nabłonka.

Rozpoznanie kolposkopowe jest praktycznie natychmiastowe!!! Możemy poznać lokalizację i zasięg zmian oraz wytypować obszary o największym nasileniu  choroby. Standardem jest pobieranie  wycinków do badania histopatologicznego w sposób celowany  pod kontrolą kolposkopii, a nie metodą losową. Zmiany przednowotworowe są niewidoczne gołym okiem, nie wywołują objawów klinicznych. Jeśli uda się je w porę zdiagnozować i usunąć, zanim u kobiety rozwinie się inwazyjny nowotwór, to uzyskujemy 100% skuteczności leczenia. Zmiany uwidocznione w trakcie kolposkopii o kilka lat wyprzedzają odchylenia w badaniu cytologicznym. Aż dziwnym wydaje się, że kolposkopia jest w większości krajów stosowana jako badanie II rzutu do weryfikacji odchyleń w badaniu cytologicznym. Oczywiście może być samodzielnym narzędziem diagnostyki pierwotnej, a czułość badania przewyższa powszechnie zalecaną cytodiagnostykę.

Zmiany widoczne w badaniu kolposkopowym.

W ostatnich latach można zaobserwować jakby Renesans kolposkopii. W opinii ekspertów powszechne stosowanie kolposkopii połączonej z badaniami molekularnymi  DNA HPV typów wysokoonkogennych, wykrywającymi kobiety zainfekowane, ale niekoniecznie już chore, powinno być bardziej efektywne od skriningu cytologicznego. Przez niemal 100 lat rozwoju zasada badania i jego przebieg podlegał niewielkim modyfikacjom, natomiast sprzęt ogromnym. Kolposkopy optyczne są zastępowane przez wersje elektroniczne - videokolposkopy cyfrowe HD, HDMI, czy w niedalekiej perspektywie 4K. Przebieg badania i jego wynik można zaprezentować badanej kobiecie niejako on-line, dowolnie rejestrować cyfrowo, poddawać dalszej obróbce elektronicznej poprawiającej wiarygodność rozpoznania. Przyszłością są mobilne urządzenia z bezprzewodową transmisją danych przez sieci telefonii komórkowej.

Możliwość jednoczasowego przeprowadzenia badania cytologicznego z kolposkopią pozwala zwiększyć dokładność wykrycia infekcji HPV, a co za tym idzie  zmian przednowotworowych i nowotworowych aż do 95%.

Ogromną zaletą kolposkopii jest brak długotrwałego  oczekiwania na wynik, co bardzo korzystnie wpływa na stan emocjonalny badanych. Ograniczeniem kolposkopii jest brak możliwości oceny strefy przekształceń zwłaszcza u kobiet po menopauzie, po zabiegach destrukcyjnych (koagulacje, konizacje), bądź fizjologicznie zlokalizowanych głęboko w kanale szyjki macicy. W takich przypadkach wynik badania jest niepewny i powinien być uzupełniony o badanie molekularne DNA HPV HR. 

Czytaj więcej: "Profilaktyka zakażeń wirusem HPV."